W zdrowiu i w chorobie
Psychologia jako nauka stara się poznawać specyficzne czynniki, dzięki którym powrót do zdrowia może być łatwiejszy lub też utrudniony. Opisuje sposoby, w jakie tło psychologiczne wpływa na proces rekonwalescencji. Bada także tak zwane czynniki ochraniające, czyli takie właściwości i cechy osób (ale także ich otoczenia), dzięki którym jedni ludzie są mniej podatni na poszczególne choroby niż inni. Następnie wnioski z takich badań stara się przełożyć na konkretne techniki terapeutyczne. Jedną z dziedzin, która znacząco rozwija się dzięki wykorzystaniu wiedzy psychologicznej jest właśnie dietetyka. Osoby zajmujące się psychodietetyką badają zależności pomiędzy spożywanym przez ludzi pokarmem a ich samopoczuciem i zdrowiem – zarówno fizycznym, jak i psychicznym.
Czym różni się dietetyk od psychodietetyka?
Przede wszystkim holistycznym (całościowym) podejściem do kwestii żywieniowych i zaburzeń odżywiania się. Psychodietetyk jest osobą, która ukończyła specjalistyczne studia podyplomowe, dzięki którym posiada wiedzę nie tylko z zakresu żywienia i dostosowywania diety do zapotrzebowania danej osoby, ale także wiedzę psychologiczną, dzięki której odkrywa stojące za zachowaniami żywieniowymi motywy oraz indywidualne potrzeby klienta. Skupia się nie tylko na doborze odpowiedniej diety, ale także proponuje konkretne sposoby na zmianę obecnych nawyków i przy wykorzystaniu różnorodnych technik terapeutycznych
i ćwiczeń pomaga wprowadzić nowe zalecenia w życie. Wyciąga wnioski z historii pacjenta w przypadku problemów przewlekłych i dzięki takiej pogłębionej analizie pomaga wprowadzić trwałą zmianę.
Z jakimi osobami pracuje psychodietetyk?
Głównie są to osoby z różnego rodzaju zaburzeniami wagi, takimi jak niedowaga, nadwaga czy otyłość – szczególnie w przypadkach, kiedy poprzednie terapie i próby zmiany wagi nie przyniosły trwałych, oczekiwanych skutków. Przyczyna takiego niepowodzenia może niekoniecznie wynikać z samego sposobu odżywiania czy nieodpowiedniego wykonywania ćwiczeń fizycznych – często może mieć nieuświadomione podłoże psychiczne, które dzięki czujnej obserwacji i dogłębnemu wywiadowi może odkryć psychodietetyk. Zajmuje się on również pacjentami przejawiającymi różnego rodzaju zaburzenia odżywania, takie jak anoreksja, bulimia czy zespół gwałtownego objadania się. Można powiedzieć, że w takich przypadkach specjalista spełnia dwie różne funkcje – zarówno dietetyka jak i terapeuty. Osoby mające problem z akceptacją własnego ciała także mogą znaleźć potrzebną pomoc u psychodietetyka.
Kiedy zwrócić się o pomoc do psychodietetyka?
Wtedy, kiedy czujemy, że wprowadzanie zmian wyłącznie w zakresie diety i nawyków żywieniowych nie przynosi pożądanych skutków. Kiedy czujemy, że problemem może być coś więcej niż kwestie odżywiania się. Kiedy poprzednie konsultacje, restrykcje i próby zmiany wagi nie przyniosły rezultatów. Kiedy początkowy sukces nas opuścił, a ciało wróciło do stanu pierwotnego w postaci tak zwanego efektu jo-jo. Kiedy chcemy zmienić swój sposób odżywiania się, ale brakuje nam odpowiedniej wiedzy czy też wsparcia i motywacji do działania. Kiedy czujemy, że tracimy kontrolę nad jedzeniem: zajadamy emocje, nie możemy zasnąć „na pusty żołądek”, albo kiedy lęk paraliżuje nas do tego stopnia, że tracimy całkowicie apetyt.
Emocje a odżywianie się
Bardzo ważną rolę w sposobie odżywiania się pełnią procesy emocjonalne, więc kiedy widzimy, że nie sprawujemy nad nimi pełnej kontroli możemy skonsultować się z psychodietetykiem. Emocje mają ogromny wpływ na ilość spożywanego przez nas pokarmu, a co za tym idzie – ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania, nadwagi oraz otyłości. Kluczową rolę w zapobieganiu podjadaniu pełni odpowiednie radzenie sobie z własnymi emocjami..
Motywacja do zmian
Psychodietetyk pomoże nam zmienić nie tylko nasze zachowanie, ale także sposób myślenia o swoim ciele i diecie samej w sobie. Przygotuje nas na zmiany i stworzy nam bezpieczną przestrzeń do samorealizacji – wzbudzi motywację do działania. Może także pomóc nam uzmysłowić sobie co tak naprawdę powoduje chęć zmiany. Jaka jest faktyczna przyczyna potrzeby modyfikacji naszej wagi i wyglądu ciała oraz czy taka zmiana jest w ogóle konieczna. Czasami kierujemy się motywami zewnętrznymi, takimi jak: opinia innych, obelgi i przytyki, pochopne ocenianie, traktowanie z góry czy wręcz wymuszanie zmiany przez osoby bliskie. Ważne jest wytworzenie wewnętrznej motywacji: to ja chcę coś zmienić, chcę to zrobić dla siebie, chcę pomóc sobie, chcę poprawić swoją kondycję fizyczną i stan zdrowia, to ja jestem tutaj postacią pierwszoplanową – ja o sobie decyduję i ja od siebie wymagam.
Jak pracuje psychodietetyk?
Jak już wspomniano wcześniej psychodietetyk przede wszystkim patrzy na problem całościowo. Nie skupia się na jednym wymiarze – interesuje go zarówno charakterystyka funkcjonowania w zakresie odżywiania się, jak i psychiczne uwarunkowania problemów. Sprawdza też możliwości danego klienta: gotowość do zmian, poziom motywacji i jego własną, subiektywną interpretację problemu. Stosuje podejście indywidualne, więc w zależności od rodzaju problemu i towarzyszących mu trudności współpraca może wyglądać inaczej. Czasem wystarczy sama edukacja żywieniowa, innym razem potrzebna jest całkowita zmiana nawyków. Jeśli problem ma podłoże psychologiczne, psychodietetyk stara się zgłębić jego źródła, takie jak: funkcjonowanie emocjonalne, radzenie sobie ze stresem, asertywność, samoocena. Różny może być zatem czas spotkań i ich częstość. Ogromne znaczenie ma oczywiście samodzielna praca klienta poza gabinetem, czyli konkretne ćwiczenia i „zadania domowe.”