Do kogo z kryzysem? Psychiatra, psycholog, psychoterapeuta? U kogo najlepiej szukać pomocy doświadczając załamania zdrowia psychicznego? Od czego zacząć?
Poranne spacery, śpiewanie, czytanie książek, gimnastyka, medytacja, przebywanie wśród kojąco działających ludzi, uspokajające techniki oddechowe, dbanie o sen, robienie sobie przyjemności, realizowanie swoich pasji, notowanie miłych zdarzeń, skupianie się na trwającej właśnie chwili, prace w ogrodzie, chodzenie po górach, żeglowanie – sposoby dbania o zdrowie psychiczne można mnożyć bo każdy ma swój zestaw rzeczy, które przynoszą przyjemność czy uspokajają. Co jednak dzieje się, kiedy zdrowie psychiczne zaczyna nam poważnie szwankować? Objawy tego mogą być bardzo różnorodne, jak problemy ze snem, nadmierny apetyt albo jego brak, przedłużające się odczuwanie smutku, skoki nastroju, rozdrażnienie, kłopoty z koncentracją i pamięcią, nadwrażliwość na dźwięki czy światło, bóle głowy, stawów, pleców, odczuwanie lęku, ataki paniki to chyba najczęstsze objawy kryzysu psychicznego. Osoby, które doświadczają załamania psychicznego mogą częściej sięgać po alkohol, podejmować ryzykowne decyzje, wchodzić w toksyczne relacje, pozwalać siebie źle traktować. Kryzys może też wiązać się z obniżoną odpornością, częstymi przeziębieniami.
Mówi się, że pierwszą pomocą jest rozmowa, że w kryzysie jest jak masaż serca, kiedy ono staje. Już samo opowiedzenie o swoich problemach przynosi ulgę. Czasem dochodzi do sytuacji, że tę rozmowę warto przeprowadzić ze specjalistą. Lepiej to zrobić niepotrzebnie niż zbagatelizować to, co niepokoi, bo kryzysy zdradliwie lubią się pogłębiać. Każda duża miana w zachowaniu i funkcjonowaniu może mieć oznaczać problemy ze zdrowiem psychicznym.
Szukanie pomocy można zacząć od wizyty u internisty. Rozmowa z lekarzem pierwszego kontaktu pomoże spojrzeć na niepokojące objawy z dystansu. Może on przepisać leki nasenne, może dać skierowanie na psychoterapię lub zalecić wizytę u psychiatry. W tym przypadku skierowanie nie jest potrzebne.
Lekarz psychiatra
Zwykle pierwsza wizyta trwa przynajmniej 40 minut. Podczas rozmowy zostaniemy zapytani, o to co nas do lekarza sprowadziło, jakie objawy nas niepokoją. lekarz psychiatra – jego głównym zadaniem jest ustawienie farmakologicznego wsparcia, dobranie odpowiednich leków i ich dawek. Każdy inaczej reaguje na lekarstwa, nawet przy podobnych objawach, dobranie leków może więc być długotrwałym procesem. Lekarz będzie starał się je tak wybrać, żeby nie tylko opanować objawy kryzysu ale też, żeby nie wywoływały skutków ubocznych. Dlatego, jeśli wraz z zażywaniem leku, pojawią się jakieś nowe problemy (na przykład senność, duży apetyt, problemy ze skórą, spadek libido) należy to zgłosić lekarzowi podczas najbliższej wizyty. Wszystkie zmiany w przyjmowaniu leków trzeba z nim skonsultować. Raptowne odstawianie leków jest szokiem dla organizmu i może doprowadzić do zaostrzenia kryzysu. Psychiatra ponadto stawia diagnozę – nazywa terminem medycznym objawy, z którymi zgłasza się do niego pacjent. Może skierować na dodatkowe badania, dać skierowanie na psychoterapię, skierować na oddział całodobowy albo dzienny. Może wystawić zwolnienie, jeśli z powodu kryzysu nie jesteśmy w stanie pracować albo potrzebna jest przerwa w nauce. Do psychiatry niepotrzebne jest skierowanie.
Psycholog
Wesprze w przejściu przez kryzysowy moment, postawi diagnozę psychologiczną, która pomoże określić osobie korzystającej ze wsparcia mechanizmy radzenia sobie, wzorce funkcjonowania, jej mocne i słabe strony.
Psychoterapeuta
Może być pomocny w podniesieniu poczucia własnej wartości, poprawieniu relacji z ludźmi, poradzeniu sobie z problemami rodzinnymi, otworzeniu się na swoje emocje. Dzięki psychoterapii można zmienić swoje nastawienie do problemów tak, żeby móc łatwiej je rozwiązywać lub sprawić, żeby były mniej dotkliwie odczuwane. Pomoże uświadomić sobie jakimi mechanizmami i uczuciami kierujemy się podejmując decyzje, mające dla nas złe konsekwencje. Psychoterapeuta może wspierać w ramach psychoterapii indywidualnej, grupowej lub rodzinnej. Zaletą terapii grupowej i rodzinnej jest to, że można spojrzeć na problem z różnych perspektyw i udzielać sobie wzajemnego wsparcia.
Terapeuta środowiskowy
Zajmuje się tworzeniem i rozwijaniem sieci wsparcia dla pacjenta między innymi poprzez pomaganie jego rodzinie w tworzeniu z nim dobrej relacji i edukowanie otoczenia pacjenta w kwestiach dotyczących jego choroby. Prowadzi interwencje środowiskowe, co oznacza, że pomaga w rozwiązywaniu nagłych problemów pacjenta. Prowadzi trening umiejętności społecznych, pomagając wrócić pacjentowi do życia społecznego, zachwianego przez kryzys. Wspiera pacjenta w powrocie do pracy lub nauki. Pomaga pacjentowi określić mocne strony i oprzeć się na nich w procesie zdrowienia.
Asystent zdrowienia
Asystent zdrowienia to osoba, która ma doświadczenie kryzysu psychicznego, opanowała go korzystając między innymi z terapii i przeszła szkolenie przygotowujące do roli wspierania osoby doświadczającej kryzysu i jej otoczenia. Jego rola opiera się na towarzyszeniu pacjentowi w zdrowieniu, wspieraniu go, dzieleniu się własnym doświadczeniem kryzysu psychicznego i zdrowienia.
Pomoc w przypadku załamania zdrowia psychicznego można dostać w Poradniach Zdrowia Psychicznego, Centrach Interwencji Kryzysowej i w Centrach Zdrowia Psychicznego, które powstają w ramach transformacji leczenia psychiatrycznego w Polsce. Tak żeby rozwijać leczenie blisko domu, szybkie i przyjazne, o ile to tylko możliwe bez konieczności hospitalizacji.
Natychmiastowa, bezpłatna, jak najlepiej dostosowana do potrzeb, włączająca w terapię bliskich, niedaleko domu – to cechy pomocy, jaką można dostać w Centrum Zdrowia Psychicznego. Nie ma kolejek ani zapisów na konsultację. Wystarczy przyjść do Punktu Zgłoszeniowo Koordynacyjnego (PZK), czynnego od poniedziałku do piątku w godz. 8-18, by czekający w nim specjalista na podstawie rozmowy z osobą zgłaszającą się po wsparcie zaproponował wstępny plan działania.
W planie leczenia mogą znaleźć się wizyty u psychiatry, psychoterapia indywidualna lub grupowa, psychoterapia rodzinna, opieka domowa, oddział dzienny, łóżka kryzysowe na oddziale całodobowym.
Z pomocy w Centrum Zdrowia Psychicznego mogą korzystać osoby dorosłe mieszkające na terenie jego działania. Liczy się miejsce zamieszkania a nie zameldowania.
Do centrum, można udać się z każdym problemem o podłożu psychicznym. Można zgłosić się po wsparcie po leczeniu psychiatrycznym w szpitalu, posiadając już diagnozę psychiatryczną ale też doświadczając załamania związanego z utratą pracy, rozstaniem, życiem w permanentnym stresie lub mierząc się z innymi trudnymi sytuacjami. Na konsultację można przyjść doświadczając bezsenności, kłopotów z trawieniem, skoków nastroju, bólów głowy, problemów z koncentracją i pamięcią czy innych objawów mogących świadczyć o załamaniu zdrowia psychicznego. Kryzysy psychiczne nie muszą być związane z tym, co się dzieje w życiu, mogą też wypływać z wrażliwości osoby, która doświadcza załamania zdrowia psychicznego.
Zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia psychicznego do bezpłatnej pomocy mają prawo nieubezpieczone osoby doświadczające kryzysu psychicznego. Mają też one prawo do refundowanych leków i bezpłatnego leczenia całodobowego w szpitalu.
W przypadkach pilnie wymagających pomocy realizacja planu leczenia musi zacząć się nie później niż w ciągu 72 godzin a często rusza szybciej. Do przypadków pilnych zalicza się zaburzenia psychotyczne bez nasilenia objawów samobójczych, ale wymagające leczenia oraz myśli samobójcze bez tendencji.
Do Punktu Zgłoszeniowo Koordynacyjnego można przyjść z bliską osobą. Można tu też się zgłosić po poradę, jak działać, kiedy ktoś z bliskich doświadcza kryzysu psychicznego.
W dni ustawowo wolne od pracy oraz poza godzinami działania Punktu Zgłoszeniowo Koordynacyjnego pomoc można dostać na izbie przyjęć szpitala psychiatrycznego lub szpitala ogólnego z oddziałem psychiatrycznym. Jest tam dostępna całodobowo we wszystkie dnia tygodnia.
Więcej informacji na temat Centrów Zdrowia Psychicznego można znaleźć na stronie www.czp.org.pl i na profilu na Facebooku Pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego
Centra działają w ramach programu pilotażowego Centrów Zdrowia Psychicznego powołanego i nadzorowanego przez Ministra Zdrowia a finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jego realizację rozpoczęto w 2018 roku.
Obecnie w Polsce działają 33 Centra Zdrowia Psychicznego. Pilotażowy program ma być realizowany do końca 2022 roku tak, by przygotować systemową reformę objęcia pomocą centrów wszystkich mieszkańców Polski. Do końca 2028 roku Centrum Zdrowia Psychicznego ma działać w każdym powiecie, w każdej dzielnicy dużych miast. Potrzebne są tylko odpowiednie, wspierające reformę decyzje polityków.
Sprawieniu, żeby rozwijał się Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego służy III Kongres Zdrowia Psychicznego, który odbędzie się 7 czerwca w Warszawie. Nie jest konferencją naukową, a ruchem oddolnym tworzonym wspólnie przez profesjonalistów, osoby z doświadczeniem kryzysów psychicznych oraz ich rodziny i bliskich. Hasło tegorocznego kongresu to: Od instytucji do środowiska – dostępność i szacunek. Jego dwa główne tematy to „Od pacjenta do osoby” – reforma psychiatrii dorosłych i „Czy mamy jeszcze czas?” – reforma psychiatrii dzieci i młodzieży. Będę towarzyszyły mu liczne webinaria online przed i po kongresie poświęcone rozmaitym tematom związanym ze zdrowiem psychicznym – dostępne na żywo na profilu na fb Fundacja eFkropka
Aktualne informacje o kongresie można znaleźć na stronie: kongreszp.org.pl