W kryzysie psychicznym liczy się czas. Problemy lubią szybko się pogłębiać i trzeba działać błyskawicznie. Natychmiastowa, różnorodna, bezpłatna, blisko domu, włączająca w terapię bliskich, zmieniająca się w zależności od nowych potrzeb oto cechy pomocy, jaką można dostać w Centrum Zdrowia Psychicznego.
Kłopoty ze spaniem, skoki wagi, problemy z panowaniem nad sobą, psujące się dobre dotąd relacje z ludźmi, kłopoty z pamięcią i koncentracją, brak energii, bóle stawów, pleców, brzucha czy głowy, kompulsywne wykonywanie jakiejś czynności, stany lękowe, ataki paniki, utrata chęci życia, poczcie bezbrzeżnego smutku, podejmowanie ryzykownych działań – mogą to być objawy kryzysu psychicznego wymagające kontaktu ze specjalistą. Natychmiastową pomoc, bez konieczności rejestrowania się wcześniej, zapowiadania swojego przyjścia, bez skierowania, proponują Centra Zdrowia Psychicznego. Mamy w Polsce 33 takie miejsca. Gdzie i jak działają, jakim terenem się opiekują, można sprawdzić na stronie centrów czp.org.pl lub na ich profilu na Facebooku – Pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego. Powstają po to, by pomoc w kryzysie psychicznym nie była skoncentrowana na izolowaniu w szpitalu ale żeby rozwijało się leczenie środowiskowe – blisko domu, w sąsiedzkiej społeczności, nie wyrywające z rytmu życia.
Kiedy zgłosić się do Centrum Zdrowia Psychicznego?
Do Centrum Zdrowia Psychicznego można przyjść mając diagnozę schizofrenii, choroby afektywnej dwubiegunowej, depresji, zaburzeń osobowości ale też przeżywając wypalenie w pracy, odejście bliskiej osoby, cierpiąc na bezsenność czy czując utrudniający życie lęk. Można przyjść po długim, którymś z kolei, pobycie w szpitalu psychiatrycznym ale też po to, by pierwszy raz szukać specjalistycznej pomocy psychiatrycznej czy terapeutycznej. Kryzys psychiczny jest pojemnym pojęciem i statystycznie co czwarty z nas doświadczył, doświadcza lub doświadczy załamania zdrowia psychicznego. Może ono być efektem trudnego wydarzenia, jak utrata pracy, rozwód, dolegliwości związane z wiekiem. Może też wypływać z wnętrza, z podwyższonej, w porównaniu z innymi, wrażliwości na rzeczy, które niesie życie. Jeżeli organizm śle nam niepokojące sygnały, że coś ze zdrowiem psychicznym jest nie tak, lepiej przyjść na konsultację niepotrzebnie niż zbagatelizować coś, co pogłębiając się może nam skomplikować funkcjonowanie, uniemożliwić pracę, zrujnować ważne więzi z ludźmi.
Punkt Zgłoszeniowo – Koordynacyjny w Centrum Zdrowia Psychicznego – co powinniśmy wiedzieć?
Psychiatrzy często mówią, że pierwszą pomocą w kryzysie jest rozmowa i to właśnie od niej zaczyna się wsparcie w Centrum Zdrowia Psychicznego. W sercu każdego z nich, jakim jest Punkt Zgłoszeniowo-Koordynacyjny, dyżuruje specjalista, zwykle psycholog lub psychoterapeuta czekający na potrzebujących wsparcia. Miejsce to czynne jest we wszystkie dni powszednie, na ogół w godz. 8-18 a w Koszalinie do godz. 20. Do Punktu Zgłoszeniowo Koordynacyjnego można przyjść samemu lub z kimś bliskim, żeby dodawał otuchy ale też, jeśli na to pozwolimy, opowiedział o naszym problemie ze swojego punktu widzenia. Można przyjść w swojej sprawie ale też dotyczącej kogoś z rodziny lub grona przyjaciół – szukać inspiracji w kwestii postępowania z bliską osobą doświadczającą kryzysu, żeby zapytać, jak ją namówić do leczenia, dokąd ją pokierować, jak z nią rozmawiać, jak się nią zająć.
Jak wygląda rozmowa w Punkcie Zgłoszeniowo – Koordynacyjnym?
Rozmowa w Punkcie Zgłoszeniowo Koordynacyjnym przypomina pierwszą wizytę u psychiatry, psychologa lub psychoterapeuty. Poza poruszeniem kwestii, co nas akurat teraz sprowadziło po pomoc, można spodziewać się pytań o styl życia, jakość snu, odżywianie, pamięć, koncentrację, nastrój. Jeśli osoba zgłaszająca się po wsparcie, leczyła się psychiatrycznie, dobrze by było, żeby przedstawiła dokumentację medyczną, listę przyjmowanych leków.
Na co możemy liczyć w Centrum Zdrowia Psychicznego?
Na podstawie rozmowy w Punkcie Zgłoszeniowo Koordynacyjnym zostaje opracowany wstępny plan leczenia. Mogą to być regularne wizyty u psychiatry, psychoterapia indywidualna lub grupowa, pobyt na oddziale dziennym, takim na który przychodzi się w każdy dzień powszedni na kilka godzin zajęć terapeutycznych i relaksacyjnych, by po nich wrócić do domu. Na oddziale dziennym pacjenci mają kontakt z psychologami, psychiatrami, terapeutami i pielęgniarkami psychiatrycznymi. Dostają opiekę terapeutyczną ale i farmakologiczne wsparcie – wydawane im są zalecane przez psychiatrę leki. Centrum Zdrowia Psychicznego proponuje pacjentom także domową pomoc – w ramach Zespołu Leczenia Środowiskowego działają w nim zespoły mobilne odwiedzające podopiecznych w ich mieszkaniach, gdzie pracują z nimi i ich rodzinami. W przypadkach nagłych, zagrażających życiu i zdrowiu pacjenta, jak ostra psychoza, ciężka depresja czy uporczywe myśli samobójcze, można skorzystać z całodobowego wsparcia. Każde centrum ma łóżka kryzysowe na oddziale psychiatrycznym szpitala, przy którym się mieści lub z którym współpracuje. Ponieważ po wyjściu z całodobowego oddziału pacjent ma zapewnione dalsze leczenie w Centrum Zdrowia Psychicznego, pobyty w szpitalu mogą być jak najkrótsze. Pomoc podąża za dynamiką kryzysu. Jeśli stan pacjenta wyraźnie się pogarsza a dotąd korzystał tylko z wizyt u psychiatry, można go skierować na oddział dzienny albo na psychoterapię.
Centra proponują pomoc osobom dorosłym, które ukończyły 18 lat i które mieszkają na terenie ich odpowiedzialności, w ich sąsiedztwie. Ten drugi warunek związany jest z ideą środowiskowego leczenia – blisko domu, w lokalnej społeczności. Przy przyjmowaniu pacjentów liczy się miejsce zamieszkania a nie zameldowania. Jeśli więc na przykład pomocy będzie potrzebował student zameldowany w Szczecinie a mieszkający na warszawskiej Woli, jak najbardziej będzie mógł skorzystać z form wsparcia proponowanych przez wolskie centrum.
Pomoc jest bezpłatna także dla osób, które nie posiadają ubezpieczenia. Zgodnie z ustawą o osobach doświadczających kryzysu psychicznego, mają też one prawo do refundowanych leków.
Poza personelem medycznym w centrach można spotkać asystentów zdrowienia czyli osoby, które same przeszły przez głęboki kryzys psychiczny, opanowały go, skończyły szkolenie przygotowujące do roli asystenta zdrowienia, by służyć pacjentom i ich bliskim. Asystenci zdrowienia pracują na oddziałach dziennych, całodobowych, w zespołach jeżdżących do domów. Dzielą się z pacjentami swoim doświadczeniem zdrowienia, pomagają im zbudować ich ścieżkę do zdrowia. Są przykładem na to, że z kryzysem można sobie poradzić. Chodzą z pacjentami na spacery, prowadzą dla nich grupy wsparcia.
Misja Centrów Zdrowia Psychicznego
Centra współpracują z Domami Pomocy Społecznej tak, żeby roztoczyć opiekę nad ich podopiecznymi, którzy mogą potrzebować psychiatrycznego wsparcia ale też po to, by kierować tam swoich pacjentów mogących mieć problemy w zapewnieniu sobie godziwego życia. W idei Centrów chodzi o to, żeby budowało sieć jak najlepszej pomocy dla osób, które doświadczają kryzysu a mieszkają na terenie ich działania. Stąd między innymi pomysł na zacieśnianie współpracy z lekarzami pierwszego kontaktu pracujących w przychodniach położonych w okolicy centrów.
Choć wszystkie Centra Zdrowia Psychicznego łączy idea budowania przyjaznej pomocy, zdarza im się nieco różnić sposobem, w jaki to realizują. Dzięki temu mogą podpatrywać u siebie nawzajem pozytywne wzorce, żeby wprowadzać je u siebie. W mokotowskim Centrum Zdrowia Psychicznego działają tematyczne grupy wsparcia – pracy z ciałem, sportowa, artystyczna. Wolskie Centrum ma klub Fajrant, w którym pacjenci mogą spędzać wolny czas na rozmowach, wspólnym przygotowaniu jedzenia, zajęciach proponowanych przez terapeutów. Koszalińskie Centrum Zdrowia Psychicznego planuje zatrudnić dietetyka. Wola i Mokotów mają mieszkania chronione. Przy niektórych centrach działają grupy wsparcia dla bliskich.
Centra Zdrowia Psychicznego działają w Polsce na razie w ramach pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Testującego tę nową formę pomocy. Pilotaż ma się zakończyć wraz z końcem 2022 roku. Wtedy obok tych, które brały udział w pilotażu, zaczną powstawać stopniowo kolejne centra, korzystające z ich doświadczeń. Do końca roku 2027 ma być w Polsce 300 Centów Zdrowia Psychicznego. Tak, żeby każdy dorosły mieszkaniec Polski miał dostęp do ich pomocy.
Więcej informacji:
www: czp.org.pl
Facebook: Pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego
Kontakt telefoniczny z Centrum Zdrowia Psychicznego: 22 21 82 226 lub 22 21 82 274
Tekst: Katarzyna Szczerbowska, rzeczniczka Biura do spraw Pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego